Ustalanie Zakresu I Terminów Szczepień

To jest zasadniczo jedyny przepis, na którym bazuje w swojej samowolnej krucjacie sanepid. Na jego podstawie domaga się danych osobowych i danych wrażliwych osób uchylających się od szczepień, na jego podstawie wysyła wezwania do uzupełnienia zaległych szczepień w wymyślonym przez siebie terminie, na jego podstawie tytułuje się wierzycielem i na jego podstawie wnioskuje o wszczęcie egzekucji. Jako instrumentu używa Programu Szczepień Ochronnych ogłaszanego w formie komunikatu przez Głównego Inspektora Sanitarnego, który w jego mniemaniu (a także, o zgrozo!, sądów) jest źródłem prawa. Jeśli brakuje Wam argumentów, by sprowadzić sanepid na właściwą drogę, to w niniejszym poście dostarczę Wam ich całe stadko - brać i korzystać.

Okazało się, że przytoczony artykuł, choć krótki, wymaga bardzo dużo zachodu, dlatego też na razie zajmiemy się tylko jego pierwszą częścią, czyli ustalaniem zakresu i terminów szczepień ochronnych.

1. kto tworzy pso?

Zgodnie z informacją znajdującą się na rządowej stronie gov.pl w sekcji Ministerstwa Zdrowia zalecenia do realizacji szczepień w Polsce przygotowuje:
- Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych przy Ministrze Zdrowia oraz
- Rada Sanitarno-Epidemiologiczna przy Głównym Inspektorze Sanitarnym.

1.1. Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych

Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych został powołany zarządzeniem Ministra Zdrowia...


... na mocy ustawy o Radzie Ministrów.


Konstytucja określa, czym są zarządzenia:


W skład Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych wchodzą sami lekarze: Pediatryczny Zespół Ekspertów jest więc organem wyłącznie doradczym pracującym przy Ministrze Zdrowia. Jeśli zarządzenia mają charakter wewnętrzny, to również organy pomocnicze powołane mocą tych zarządzeń działają wyłącznie wewnętrznie, co za tym idzie opinie przez nie wydawane nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli.

1.2. Rada Sanitarno-Epidemiologiczna

Rada Sanitarno-Epidemiologiczna została powołana przez Ministra Zdrowia na mocy ustawy o PIS:


W regulaminie czytamy:


W skład Rady Sanitarno-Epidemiologicznej wchodzą również prawie wyłącznie lekarze. Rada Sanitarno-Epidemiologiczna też jest organem wyłącznie doradczym, tyle że przy Głównym Inspektorze Sanitarnym. Jej zadaniem jest jedynie opiniowanie PSO, ponadto doradza w sprawach objętych zakresem działania PIS. W innych kwestiach może wyrażać swoją opinię tylko i wyłącznie na wniosek.

2. jak powstaje pso?

Z powyższego wynika, że najpierw Zespół przy Ministrze Zdrowia przygotowuje założenia programów szczepień ochronnych (§ 3 pkt 2 zarządzenia Ministra Zdrowia z dnia 5 stycznia 2007 r. w sprawie powołania Pediatrycznego Zespołu Ekspertów do Spraw Programu Szczepień Ochronnych), a następnie Rada przy Głównym Inspektorze Sanitarnym opiniuje projekt Programu Szczepień Ochronnych (PSO) na każdy rok kalendarzowy (§ 1 ust. 2 pkt 3 zarządzenia nr 257/2017 Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 20 listopada 2017 r. w sprawie zatwierdzenia regulaminu Rady Sanitarno-Epidemiologicznej). Dodatkowo (wg informacji na stronie gov.pl) rekomendacje realizacji szczepień w Polsce wynikają z analizy krajowych danych o zachorowaniach na poszczególne choroby zakaźne i zakażenia. Uwzględniają również zalecenia i raporty Komitetu Doradczego do spraw Szczepień Europejskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób oraz zalecania Światowej Organizacji Zdrowia.

Tak więc grupka (głównie) lekarzy analizuje sobie dane, bierze pod uwagę zewnętrzne zalecenia, po czym wydaje własną opinię uformowaną w Program Szczepień Ochronnych. Tym właśnie jest PSO - opinią grupki lekarzy.

Oczywiście jakiś domorosły prawnik może sobie gadać od rzeczy, ale Pan Posobkiewicz przecież nie wprowadzałby Was w błąd:


O to to! Dodatkowe pomocne dla lekarza informacje o schemacie szczepień. Właśnie to znajdziecie w komunikacie.

3. kto i gdzie ogłasza pso?

Ust. 10 odnosi się do rozporządzenia o szczepieniach obowiązkowych (refundowanych), a art. 19 ust. 10 do rozporządzenia o szczepieniach zalecanych (płatnych).

Opinia przygotowana przez lekarzy ogłaszana jest w dzienniku urzędowym Ministra Zdrowia. W dzienniku tym ogłaszane są wyłącznie zarządzenia i obwieszczenia oraz, raz do roku, jeden komunikat. Czymże są one?




Żadne z trzech powyższych nie jest wiążące dla obywateli.

Opinia przygotowana przez lekarzy jest ogłaszana przez Głównego Inspektora Sanitarnego. Obok niego w dzienniku urzędowym mogą publikować również: inny inspektor, prezes oraz sam Minister Zdrowia.

4. trójpodział władzy

Na pewno wszyscy znacie tę zasadę. Według teorii podziału władzy władzę w państwie dzielimy na:
- władzę ustawodawczą stanowioną przez parlament za pomocą uchwał, które tworzą prawo (w Polsce władzę ustawodawczą sprawuje Sejm oraz Senat),
- władza wykonawcza zajmuje się wprowadzaniem prawa ustanowionego przez władze ustawodawczą (w Polsce przedstawicielami tej władzy są Prezydent, Rada Ministrów oraz administracja rządowa),
- władza sądownicza (sprawowana jest przez sądy i trybunały).


Ustanowione prawo ogłaszane jest w dziennikach urzędowych. Dwa najważniejsze dzienniki to:
- Dziennik Ustaw, gdzie ogłasza się konstytucje, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Dzienniku Ustaw i inne akty prawne; Dziennik Ustaw jest jedynym oficjalnym źródłem poznania powszechnie obowiązującego prawa w Polsce; jego wydawanie jest wyłączną kompetencją Prezesa Rady Ministrów, który zajmuje się tym przy pomocy redakcji znajdującej się w Rządowym Centrum Legislacji;
- Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, gdzie ogłasza się zarządzenia, uchwały, postanowienia oraz inne akty normatywne, które nie mogą być źródłem praw i obowiązków dla obywateli; Monitor Polski służy do urzędowego ogłaszania aktów prawnych wewnętrznie obowiązujących wydawanych przez naczelne organy władzy państwowej; jest wydawany także przez Prezesa Rady Ministrów.

Poza tym dzienniki urzędowe wydawane są przez różne organy władzy państwowej i samorządowej, np. przez ministrów i wojewodów.

Łącząc powyższe dochodzimy do wniosku, że obowiązują nas akty publikowane w Dzienniku Ustaw, które dotyczą całej Polski, oraz akty publikowane w poszczególnych wojewódzkich dziennikach urzędowych, które dotyczą prawa miejscowego. Monitor Polski i dzienniki urzędowe ministrów (w tym Ministra Zdrowia) nie są źródłami prawa powszechnie obowiązującego. Publikowane w nich akty obowiązują wewnętrznie, dotyczą podrzędnych organów lub pełnią funkcje informacyjne.

Władza ustawodawcza (Sejm i Senat) ustanowiła ustawę o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. W ustawie zawarła delegację dla władzy wykonawczej (w naszym przypadku dla Ministra Zdrowia). Co to jest delegacja?


Władza ustawodawcza, określiwszy ogólną obowiązkowość (refundację) szczepień, zleciła Ministrowi Zdrowia opracowanie dokładnego systemu refundacji - a więc komu i przeciw jakim chorobom przysługują bezpłatne szczepienia. O tym właśnie mówi art. 17 ust. 10:


Art. 17 ust. 11, który mówi o ogłaszaniu PSO, nie jest delegacją dla GISa, gdyż GIS nie jest władzą wykonawczą. GIS ma jedynie ogłosić PSO w dzienniku urzędowym, nie jest jego zadaniem określanie czegokolwiek. Tym bardziej, że ogłasza jedynie opinie wewnętrznych organów doradczych.

Władza ustawodawcza upoważniła Ministra Zdrowia do wydania rozporządzenia. Co to jest rozporządzenie?


Po pierwsze Minister Zdrowia nie może zlecić innemu organowi określenia komu i przeciw jakim chorobom należą się bezpłatne szczepienia oraz w jakich terminach mogą być wykonywane. Z tego wynika, że PSO nie może negować przepisów zawartych w rozporządzeniu (w tym przypadku zawężać terminów szczepień). Po drugie delegacja może być zawarta tylko w ustawie, zatem cokolwiek znajdzie się w rozporządzeniu, delegacją nie jest. Rozporządzenie Ministra Zdrowia zawiera wprawdzie wskazanie na PSO, ale nie jest to delegacja - Minister Zdrowia nie może oddać swoich kompetencji podrzędnym organom.


Minister Zdrowia, zapoznawszy się z opiniami swoich organów doradczych, ogłasza rozporządzenie, na którym prawo się kończy. Opinie organów doradczych nie stanowią prawa same przez się, ale dopiero po ich zatwierdzeniu przez władzę wykonawczą. Co nie zostało zatwierdzone przez władzę wykonawczą, nie jest wiążące dla obywateli.

5. podstawa prawna dla szczepień

Jaką podstawę prawną poda rozsądny człowiek dla szczepienia np. przeciwko odrze?

Na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi i § 3 pkt 7 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych obowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciw odrze obejmuje dzieci i młodzież od 13 miesiąca życia do ukończenia 19 roku życia.

Sanepidy lubią dodawać tu jeszcze Program Szczepień Ochronnych... w całości. Podają jako podstawę prawną 38-stronicowy (w tym roku) dokument! Dlaczego nie potrafią podać konkretnych przepisów dla szczepień, których żądają? Może dlatego, że PSO nie zawiera przepisów, na które mogą się powołać? Komunikat zawiera głównie... tabelki.

Jeśli sanepid ściga rodziców z powodu "zaległego" szczepienia MMR w 6 roku życia, to winien podać podstawę prawną dla tego właśnie terminu. Zakładając więc, że komunikat jest źródłem prawa, powinien dopisać jeszcze coś takiego:

Na podstawie 21 wiersza tabeli A w części I komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 25 października 2018 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2019 obowiązek poddania się obowiązkowemu szczepieniu przypominającemu przeciw odrze obejmuje dzieci w 6 roku życia (po ukończeniu 5 roku życia).

Tylko w takim wypadku możliwe jest wykazanie przez sanepid, że termin został przekroczony. A trzeba jeszcze zaznaczyć, że dla każdego szczepienia sanepid powinien podać inny wiersz tabeli jako podstawę prawną. Dopiero wtedy mógłby ewentualnie zabierać się za egzekucję:


Albo, albo - albo sanepid podaje wiersz tabeli jako podstawę prawną, albo podporządkowuje się rozporządzeniu.

6. dowód

Proces legislacyjny, tj. sposób uchwalania ustaw, jest dość żmudny, toteż kwestie, w których przewiduje się częste zmiany, przerzuca się na inne organy. Przykładowo niedawno eksperci uznali szczepienie przeciw pneumokokom za niezbędne dla dzieci, opracowali dotyczące go zalecenia i umieścili wszystko w PSO. GIS ogłosił komunikat i od nowego roku szczepienie było już obowiązkowe (refundowane). Tak szybka zmiana możliwa była dzięki delegacji zawartej w ustawie.

No nie, ściemniam.

Nie można wprowadzić nowej szczepionki komunikatem. Gdyby komunikat był wiążący, to szczepienie przeciw pneumokokom zostałoby wprowadzone w nowym Programie Szczepień Ochronnych. Ale ponieważ komunikat nie jest źródłem prawa, szczepienie musiało znaleźć się w rozporządzeniu, a komunikat zawierał jedynie wytyczne dla lekarzy, jak należałoby szczepić typowe dzieci.

Wg ustawy to rozporządzenie określa wykaz chorób zakaźnych objętych obowiązkiem szczepień ochronnych, zatem komunikat nie może wprowadzić szczepienia, którego nie ma w rozporządzeniu.
Wg ustawy to rozporządzenie określa osoby lub grupy osób obowiązane do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym, wiek i inne okoliczności stanowiące przesłankę do nałożenia obowiązku szczepień ochronnych na te osoby, zatem komunikat nie może ich dodatkowo określić.
Tak samo nie można zmienić liczby dawek komunikatem. Tak się nieszczęśliwie składa, że ani ustawa, ani rozporządzenie, nie definiują obowiązku poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym, jako obowiązku przyjęcia odpowiedniej liczby dawek, zatem poddanie się jednorazowemu wstrzyknięciu szczepionki jest już spełnieniem ustawowego obowiązku.
Komunikatem nie można też zarządzić innych terminów, niż zostały podane w rozporządzeniu.

Minister Zdrowia, który jest władzą wykonawczą, wydaje zatem rozporządzenie, w którym np. daje dzieciom i młodzieży od dnia urodzenia do ukończenia 15 roku życia przywilej darmowego szczepienia przeciw gruźlicy. I tu kończy się prawo, to jest jedyna reguła, która może być egzekwowana.
Powiedzmy, że PSO stwierdza, że na dzień dzisiejszy najlepiej będzie szczepić przeciw gruźlicy w pierwszej dobie życia, ale w przyszłym roku może to już być dowolny dzień po porodzie, byleby przed wypisem ze szpitala. Albo stwierdza, że w tym roku należy podawać dawkę przypominającą przeciw gruźlicy w wieku 7 lat, ale w przyszłym roku będą już szczepione wyłącznie noworodki. Nie poddanie dziecka szczepieniu zaraz po porodzie lub nie podanie mu którejś dawki szczepionki nie może być jednak w żaden sposób ścigane przez sanepid, gdyż nie jest złamaniem prawa. Prawo stanowione jest tylko w ustawie i w rozporządzeniu.
Teraz mamy np. taką sytuację, że Programem Szczepień Ochronnych przesunięto drugą dawkę MMR z 10 na 6 rok życia. Od tego czasu sanepidy pozwalają sobie na ściganie rodziców 6-latków, mimo że stan prawny nie uległ zmianie - nie zmieniono nic ani w ustawie, ani w rozporządzeniu. Zmianie uległy jedynie zalecenia w nazwijmy to "dawkowaniu".

GIS nie jest władzą, a jedynie organem władzy, i jego komunikaty nie mogą zmieniać aktów wyższych rangą. Komunikat, jak sama nazwa wskazuje, zawiera informacje, wskazania, zalecenia, rekomendacje, natomiast nie ma mocy wiążącej. Komunikat jest niczym innym jak instrukcją dla lekarzy, nie jest natomiast źródłem powszechnie obowiązującego prawa.

7. czym jest pso?

Procedura wygląda tak:
1. ustawa nakłada obowiązek szczepień (gwarantuje refundację) i określa ewentualne następstwa odmowy spełnienia obowiązku (w obecnym stanie prawnym dotyczące jedynie szczepień poekspozycyjnych),
2. rozporządzenie określa (w przypadku szczepień obowiązkowych, czyli refundowanych) choroby, przeciw którym można zaszczepić się za darmo, oraz warunki, które trzeba spełnić, żeby móc zaszczepić się za darmo - przeważnie przedział wiekowy obejmujący dzieci, czasem też czynniki ryzyka,
3. komunikat ogłaszany raz do roku zawiera wytyczne dla lekarzy, m.in. optymalną propozycję podawania kolejnych dawek szczepionek w odpowiednich miesiącach/latach życia dziecka dostosowaną do aktualnej sytuacji epidemiologicznej.

Mamy zatem dwa rodzaje opinii/zaleceń organów doradczych:
1. ogólne, np. wprowadzanie kolejnych szczepień refundowanych 2. szczególne, np. ustalanie liczby dawek i optymalnego wieku ich podawania
Jak wyglądają zalecenia, możecie zobaczyć tutaj.

Ogólne zalecenia wpływają na zmiany w prawie, natomiast szczególne współtworzą PSO. Współtworzą, bo PSO zawiera przede wszystkim wyciąg z ChPL, m.in.:
- rozmieszczenie poszczególnych dawek w zależności od rodzajów stosowanych szczepionek (pojedyncze vs skojarzone),
- sposób szczepień przeciw wściekliźnie w różnych przypadkach,
- sposób szczepień przeciw tężcowi w różnych przypadkach,
- ogólne zasady przeprowadzania szczepień (odstępy pomiędzy szczepieniami).
PSO zawiera więc wytyczne dla służby zdrowia, a nie dla pacjentów!

Przy tylu różnych szczepionkach (a ich liczba ciągle się zwiększa) istniała potrzeba rozpracowania położenia kolejnych dawek, żeby wszystkie pomieścić we właściwym czasie, i żeby ze sobą nie kolidowały. Trudno, żeby każdy lekarz samopas się tym zajmował, dlatego stworzono szkic, który potem jest dopasowywany do konkretnych dzieci przez pediatrów.


Zapytacie, co w przypadku, kiedy rozporządzenie przewiduje szeroki zakres czasowy, ale brak na polskim rynku szczepionek, które można podawać w starszym wieku. To właśnie jest zadanie dla lekarza - przecież ma obowiązek informować o szczepieniach. To zatem lekarz informuje rodzica, że jest dostępna taka a taka szczepionka przeciw danej chorobie, że został dla niej opracowany taki a taki schemat dawkowania, i że po takim a takim wieku nie da się już zaszczepić. I wtedy poinformowany rodzic podejmuje decyzję.
Taka sytuacja dotyczy szczepień przeciw pneumokokom, dla których refundowana szczepionka Synflorix przeznaczona jest dla dzieci do 5 roku życia. Lekarz winien więc poinformować rodzica, że jeśli ten chce zaszczepić swoje dziecko, to lepiej, żeby nie zwlekał. Kryje się tu jednak pewien problem, gdyż zgodnie z rozporządzeniem obowiązek dotyczy dzieci od 2 miesiąca życia do ukończenia 19 lat. Co zatem, jeśli rodzic zechce zaszczepić swego 10-latka? Na rynku dostępna jest jeszcze szczepionka Prevenar 13, którą można szczepić zarówno dzieci, jak i dorosłych. Niestety jedna dawka kosztuje ponad 200zł. Jak w takim wypadku postąpią władze publiczne? Zrefundują odpowiednią dla wieku szczepionkę dla dziecka objętego obowiązkiem, czy każą za obowiązkowe szczepienie płacić rodzicom? A może zasłonią się komunikatem, wskazując, że w wieku 10 lat nie ma przewidzianego szczepienia, zatem 10-letnie dzieci nie podlegają obowiązkowi (wbrew rozporządzeniu, oczywiście)?
Pewne problemy wystąpiły również w przypadku szczepień przeciw krztuścowi.

W PSO znajdziemy niezbędne informacje wyciągnięte z ChPL, a więc np. takie, że pierwszą dawkę szczepionki MMRVaxPro (przeciw odrze, śwince i różyczce) podaje się w wieku 12 miesięcy. Oczywiście nie jest to regułą, ale ogólnie rzecz biorąc dąży się do jak najwcześniejszego uodpornienia. Termin podania drugiej dawki nie jest określony przez producenta, jest tylko zaznaczone, by odbywało się to co najmniej 4 tygodnie później. W tym miejscu wkraczają zalecenia organów doradczych opracowywane na podstawie sytuacji epidemiologicznej. Do niedawna mieliśmy drugą dawkę w 10 roku życia, teraz przeniesiono ją na 6 rok. Innymi słowy sztywne reguły są skopiowane z ChPL, natomiast w kwestiach cieszących się dowolnością decyzje podejmują eksperci.

Pytanie czy informacje wyekstrahowane z ChPL lub często zmieniające się zalecenia specjalistów mogą być podstawą do żądania od obywateli określonych zachowań?

Jeśli sanepid uważa, że wytyczne zawarte w komunikacie są egzekwowalne, to znaczy, że grupka lekarzy może w Polsce stanowić prawo nie mając władzy ustawodawczej ani wykonawczej. Albo jeszcze gorzej. W PSO przy wielu szczepionkach można znaleźć takie sformułowanie: Liczba dawek i schemat szczepienia – według wskazań producenta szczepionki. W takim razie wg sanepidu to również producent ustala prawo, bo to on określa, w jakim wieku podaje się kolejne dawki. Czy właśnie tego pilnuje PIS? Czy PIS prawnie egzekwuje terminy ustalone przez producentów, zupełnie pomijając terminy określone w rozporządzeniu przez Ministra Zdrowia?

Ustawa mówi, że komunikat zawiera szczegółowe wskazania dotyczące stosowania poszczególnych szczepionek. Również cytowana wcześniej strona rządowa wyjaśnia, co znajduje się w komunikacie: Komunikat jest więc jak kodeks spisany przez Morgan'a i Bartholomew'a: more what you'd call "guidelines" than actual rules.

8. co sądzi sąd?

A co z koronnym argumentem, na który powołują się sanepidy - z wyrokami sądów? Sprawdźmy, co stwierdza Naczelny Sąd Administracyjny w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych. W komunikacie opublikowanym na stronie NSA mowa jest o wyroku z dnia 7 lutego 2018 r. (II OSK 933/16):


Przykro to mówić, ale Sąd popełnia aż 3 błędy:

1. Sąd przyjmuje, że organy inspekcji sanitarnej mają egzekwować obowiązek. Od czasu wprowadzenia obecnej ustawy, tj. już od ponad dekady, nie mają takiego obowiązku i nie mają do tego instrumentów prawnych - opisałam to bardzo dokładnie w pierwszej części mojej książ... yyy... to znaczy we wpisie OBOWIĄZEK SZCZEPIEŃ ;)

2. Zdaniem Sądu obowiązek ma niejako zapobiegać sytuacjom wskazanym w art. 33. Przyznam, że nie nadążam za tym tokiem rozumowania. To jest ten artykuł, który mówi o możliwości nałożenia obowiązków z art. 5 ust. 1 (w tym szczepień) w drodze decyzji na osoby podejrzane o zachorowanie lub chore. Zdaje się, że Sądowi chodzi o to, że szczepienia zapobiegają zachorowaniom, ale:
- obowiązek szczepień dotyczy obecnie 11 chorób,
- natomiast WYKAZ ZAKAŻEŃ I CHORÓB ZAKAŹNYCH (załącznik do ustawy) ma kilkadziesiąt pozycji.
Jakie konkretnie sytuacje Sąd ma zatem na myśli?
- Czy jeśli Jaś zostanie zaszczepiony przeciw tężcowi, to zapobiegnie to sytuacji, gdy Jan zostanie zakażony tężcem? Biorąc pod uwagę, że zarówno szczepionka, jak i naturalne zachorowanie nie pozostawiają trwałej odporności?
- Czy jeśli Jaś zostanie zaszczepiony przeciw odrze, to zapobiegnie to sytuacji, gdy Pani Grażynka, pielęgniarka z 10-letnim stażem, zarazi się odrą od imigranta w szpitalu?
- Czy jeśli Jaś zostanie zaszczepiony przeciw krztuścowi, to zapobiegnie to sytuacji, gdy Jaś zarazi się szkarlatyną?
- Czy jeśli Jaś zostanie zaszczepiony przeciw wzw B, to zapobiegnie to sytuacji, gdy Pani Grażynka zarazi się rzeżączką?
- Czy jeśli Jaś otrzyma pełny pakiet szczepień obowiązkowych, to zapobiegnie to sytuacji, gdy Pani Grażynka złapie grypę?
W przytłaczającej większości sytuacji obowiązek szczepień i art. 33 są totalnie niezależnymi kwestiami.

3. Dodatkowo, jak Sąd sam zauważa, byłoby to głupie, gdyby organy inspekcji sanitarnej miały czekać do ukończenia przez dziecko 19 roku życia - oczywiście tylko w przypadku istnienia wyimaginowanego obowiązku. Jeśli bowiem nie ma obowiązku, nie muszą czekać, bo nie mają na co.

Sądy, jak widać, tkwią mentalnie w czasach poprzedniej ustawy, dlatego muszą się tak gimnastykować, żeby na gruncie obecnych przepisów uzasadnić nieistniejące już prawa.

9. akcje bezpłatnych szczepień

W OBOWIĄZKU SZCZEPIEŃ pisałam, że ustalanie zakresu i terminów szczepień oznacza tylko i wyłącznie udział w tworzeniu Programu Szczepień Ochronnych. Dogłębna analiza tematu ujawniła jednak, że sromotnie się pomyliłam - sanepid w zasadzie nie bierze udziału w tworzeniu PSO, a jedynie go opiniuje. Znalazłam jednak inne pożyteczne zastosowanie tego przepisu.

Sanepid może ustalać zakres i terminy szczepień np. podczas lokalnych epidemii. Jak czytamy w Komunikacie PWIS w Warszawie nt. wystąpienia zachorowań na odrę w powiecie pruszkowskim z listopada 2018 r., wskutek wzrostu liczby zachorowań na odrę sanepid zarządził darmowe szczepienia dla osób z kontaktu. Były to inne osoby niż wymienione w rozporządzeniu. Zgodnie z prawem sprawowanie nadzoru w tym zakresie ograniczyło się jedynie do odnotowania szczepień poszczególnych pacjentów dobrowolnie zgłaszających się do punktów szczepień. Osoby z kontaktu nie były ścigane, przymuszane czy karane. Sanepid jedynie umożliwił im skorzystanie ze swoich praw. Nie miało też znaczenia, że były to szczepienia poekspozycyjne, gdyż rozporządzenie nie przewiduje szczepień poekspozycyjnych przeciw odrze.

Innym przykładem jest akcja bezpłatnych szczepień przeciw meningokokom typu C zorganizowana w 2018 roku na terenie województwa mazowieckiego. Fakt, że sanepid ustalił zakres i terminy szczepień ochronnych oraz sprawował nadzór w tym zakresie, nie sprawił, że osoby z województwa mazowieckiego były zmuszone pod groźbą wszczęcia postępowania egzekucyjnego do poddania się owym szczepieniom, gdyż szczepienia te zgodnie z rozporządzeniem nie były obowiązkowe.

Te dwa przykłady pokazują, że sanepid potrafi pracować w granicach prawa. Stąd możemy wywieźć również inne przypadki:
- jeśli zgodnie z rozporządzeniem szczepienie przeciw meningokokom nie jest obowiązkowe, to sanepid nie może go uczynić obowiązkowym,
- jeśli zgodnie z rozporządzeniem nie ma przewidzianych szczepień poekspozycyjnych przeciw odrze (w populacji wysoko wyszczepionej), to sanepid nie może narzucać takiego szczepienia,
- jeśli zgodnie z rozporządzeniem szczepienie przeciw gruźlicy jest bezpłatne do ukończenia 15 roku życia, to sanepid nie może narzucać szczepienia w pierwszej dobie życia,
- jeśli zgodnie z rozporządzeniem szczepienie przeciw gruźlicy jest bezpłatne do ukończenia 15 roku życia, to sanepid nie może wzywać do zaszczepienia w ciągu 7 dni od dnia otrzymania wezwania.

Zgodnie z art. 68 ust. 4 Konstytucji władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych, dodatkowo zgodnie z ust. 3 obowiązane są do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom. Dlatego też dzieci mają zagwarantowane bezpłatne szczepienia. Z kolei ust. 1 mówi, że każdy ma prawo do ochrony zdrowia. Dlatego każdy może skorzystać z zagwarantowanych szczepień w dowolnym terminie przewidzianym w rozporządzeniu. SANEPID NIE MOŻE OGRANICZAĆ TEGO PRAWA!

Sanepid nie ma narzędzi do korygowania rozporządzenia i nie może egzekwować szczepień w żadnej grupie osób zdrowych - czy to określonej odgórnie w rozporządzeniu, czy wyodrębnionej lokalnie, tym bardziej nie może narzucać konkretnych szczepień i konkretnych terminów poszczególnym osobom, których na oczy nie widział. Że nie wspomnę o ignorowaniu przez URZĘDNIKÓW odroczeń wydawanych przez LEKARZY.

10. krótka historia zarządzania szczepień

Tak jak w OBOWIĄZKU SZCZEPIEŃ omawialiśmy ogólną sytuację szczepień na przestrzeni kilkudziesięciu lat, tak w niniejszym wpisie analogicznie omówimy kwestię ustalania terminów szczepień, tudzież wzywania na szczepienie.

Jako terminy ogólne szczepień będę miała na myśli wiek w latach (przedział czasowy od do), a jako terminy szczegółowe - konkretne dni/tygodnie/miesiące.

10.1. 1935-63: USTAWA Z DNIA 21 LUTEGO 1935 R. O ZAPOBIEGANIU CHOROBOM ZAKAŹNYM I O ICH ZWALCZANIU

Ustawa ta uchwalona została na mocy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 r., obowiązywała za czasów Ustawy Konstytucyjnej z dnia 23 kwietnia 1935 r. i zahaczała jeszcze o Konstytucję Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 22 lipca 1952 r.. Nie znalazłam odpowiednich przepisów w dwóch pierwszych ustawach konstytucyjnych, dopiero w ostatniej:


Jeśli więc ustawa lub rozporządzenie mówiła/o, że ktoś coś może, to mógł. Szczególnie, jeśli chodziło o jakiś organ.

W trakcie obowiązywania ustawy z 1935 roku utworzono Państwową Inspekcję Sanitarną.


GIS był wówczas zastępcą Ministra Zdrowia, więc niewątpliwie mógł decydować o szczepieniach, jeśli tak wskazywało rozporządzenie. Dodatkowo do zadań PIS należało planowanie i przeprowadzanie szczepień.


W czasie obowiązywania tej ustawy wydano na jej podstawie 5 rozporządzeń. Rozporządzenia dotyczyły: błonicy, duru brzusznego, ospy naturalnej, gruźlicy i polio.


Z rozporządzenia wynika, że szczepieniu przeciw błonicy podlegały wszystkie dzieci do lat 10 włącznie - takie terminy zostały ustalone przez samego Ministra Opieki Społecznej. Kiedy wojewódzka władza administracji publicznej zarządzała przeprowadzenie szczepień, podlegały im wszystkie dzieci zamieszkałe na danym terenie, chyba że były szczepione w ciągu ostatnich dwóch lat (lub ich stan zdrowia nie pozwalał na szczepienie). Wynika stąd, że terminy ustalał w istocie Minister Opieki Społecznej - każde dziecko szczepione było co 2 lata, chyba że szczepienia zarządzane były rzadziej. Terminy ustalane przez wojewódzką władzę administracji publicznej w żaden sposób nie ingerowały w rozporządzenie i go nie przeinaczały.


Tu sytuacja jest dokładnie taka sama - obowiązkowi podlegały osoby w wieku 5-60 lat, chyba że w ciągu ostatnich 5-ciu lat przebyły dur brzuszny lub ze względów zdrowotnych nie mogły być akurat zaszczepione. To były ustalenia Ministra Zdrowia i konkretne terminy zarządzane przez władzę administracji ogólnej ich nie zmieniały.
W 1947 roku wprowadzono kolejne rozporządzenie, ale nie zmieniało nic w interesujących nas kwestiach.


Rozporządzenie dotyczące ospy naturalnej dokładnie określało, kto podlegał obowiązkowi poddania się szczepieniu pierwotnemu i wtórnemu - znów zatem było to określone przez Ministra Zdrowia. Minister Zdrowia określił nawet dwa okresy w roku, gdy odbywały się szczepienia, i terminy ustalane przez prezydium rady narodowej musiały się w nich zawierać. Dodatkowo prezydium rady narodowej mogło zarządzać szczepienia w przypadku zagrożenia epidemią.

W 1962 roku wprowadzono nowe rozporządzenie, które przyniosło kilka zmian:


Terminy szczepień nadal były precyzyjnie określone przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. Zmieniono częstość szczepień wtórnych w służbie zdrowia - w tej grupie miały się odbywać co 3 lata.
W 1954 roku utworzono Państwową Inspekcję Sanitarną, więc w nowym rozporządzeniu terminy szczepień (w ramach terminów podanych przez Ministra) ustalały nie prezydia rad narodowych, ale zakłady społeczne służby zdrowia.
Także zarządzanie szczepień w przypadku zagrożenia epidemią przeniesiono z prezydium rady narodowej na GISa.


Po raz kolejny Minister Zdrowia ustalił okoliczności, w których należało poddawać się szczepieniom; ustalił też precyzyjnie, kiedy przeprowadzało się szczepienia wtórne u dzieci (czyli niejako kolejne dawki).
Wojewódzcy inspektorzy sanitarni (rok wcześniej utworzono Państwową Inspekcję Sanitarną) ustalali plan przeprowadzania szczepień wtórnych, zgodnie z którym wydziały zdrowia prezydiów wojewódzki rad narodowych ustalały obszary, roczniki i konkretne terminy - ale nadal w ramach wytycznych Ministra Zdrowia. Nie mogli więc np. żądać zaszczepienia sześciolatków, mimo że rozporządzenie nakładało obowiązek ogólnie na dzieci, ponieważ Minister wyraźnie określił, że szczepieniu wtórnemu podlegały dzieci m.in. w drugim, czwartym i siódmym roku życia.


To rozporządzenie wydaje się najbardziej liberalne - Minister Zdrowia nałożył jedynie ogólny obowiązek na osoby powyżej 6 miesiąca życia. Na wniosek inspektorów prezydia wojewódzkich rad narodowych miały zarządzać szczepienia, a osoby podlegające obowiązkowi miały być powiadamiane za pomocą imiennych wezwań lub obwieszczeń, ale zarządzenia wymagały zgody Ministra Zdrowia.

W każdym przypadku ogólne terminy ustalane były przez właściwego Ministra, a terminy szczegółowe, zawierające się w tych ogólnych, przez władzę administracji publicznej, prezydia rad narodowych, zakłady społeczne służby zdrowia i/lub inspektorów sanitarnych - w zależności od tego, czy było to jeszcze przed utworzeniem PIS, czy już po. Osoby podlegające szczepieniom były wzywane imiennie lub wezwania umieszczano w publicznym miejscu.
Z tym że wtedy było to zgodne z prawem. Dziś sytuacja wygląda nieco inaczej i znowu okazuje się, że sanepid robi coś przez "zasiedzenie". Nie jest mi wiadome, ażeby GIS był dziś zastępcą Ministra Zdrowia :/

10.2. 1963-2002: USTAWA Z DNIA 13 LISTOPADA 1963 R. O ZWALCZANIU CHORÓB ZAKAŹNYCH

W tym okresie obowiązywały dwie ustawy: jedna dotycząca ogółu chorób zakaźnych (oprócz gruźlicy) i druga dotycząca samej gruźlicy - została ona uchwalona chwilę wcześniej (w 1959 roku) i mówiła, że:


Pomimo wprowadzenia oddzielnej ustawy dotyczącej gruźlicy, cały czas obowiązywało rozporządzenie z 1955 roku, wydane na mocy ustawy z 1935 roku o zapobieganiu chorobom zakaźnym i o ich zwalczaniu, a więc Minister Zdrowia ustalił ogólne terminy, a wojewódzcy inspektorzy sanitarni ustalali plan przeprowadzania szczepień wtórnych, zgodnie z którym wydziały zdrowia prezydiów wojewódzki rad narodowych ustalały obszary, roczniki i konkretne terminy.

Co się zaś tyczy pozostałych chorób:


Tym razem obowiązek poddawania się szczepieniom na żądanie zapisano w samej ustawie. Zobaczmy, co mówiły rozporządzenia wydawane na mocy tego aktu. Pierwsze rozporządzenie, zbierające razem wszystkie poprzednie oprócz tego dotyczącego gruźlicy, wydano w 1964 roku.


Przy tworzeniu tego rozporządzenia wydanego na mocy nowej ustawy wykorzystano fakt, że istniała już Państwowa Inspekcja Sanitarna, a Główny Inspektor Sanitarny był zastępcą Ministra Zdrowia. Ogólne terminy ustalone zostały zatem przez Ministra w rozporządzeniu, a planowanie i przeprowadzanie akcji zwalczania chorób zakaźnych (a więc również szczepień) powierzono PIS (zgodnie z dekretem z 1954 roku). Tym samym zasady przeprowadzania szczepień opracowywane były przez GISa, a szczegółowe terminy ustalały właściwe do spraw zdrowia organy prezydiów wojewódzkich rad narodowych (zgodnie z rozporządzeniem). Na szczepienia należało zgłaszać się bez wezwania.
GIS mógł również zarządzać szczepienia przeciw tężcowi ze wskazań epidemiologicznych.
Do rozporządzenia dołączono krztusiec, tężec i wściekliznę.

Rozporządzenie zmieniano trzykrotnie. W 1969 roku dodano § 7a, który rozszerzał uprawnienia GISa na wszystkie choroby.


W 1970 roku przeredagowano § 17, który mówił o przymusowych szczepieniach przyjezdnych przeciw ospie naturalnej i cholerze. Dodano uprawnienie dla GISa, który mógł nałożyć obowiązek szczepień przeciw tym chorobom również na osoby kontaktujące się z przyjezdnymi.


Trzecia zmiana z 1972 roku dodała § 5a, który wprowadzał szczepienia przeciw odrze, które nie były jednak jeszcze obowiązkowe. Konkretne grupy dzieci ustalał GIS.


Jak podaje literatura, testowano wtedy szczepionki, które wkrótce miały być wprowadzone do ogólnego użytku (pierwsze badanie wykonano w 1967 roku - ZAPADALNOŚĆ NA ODRĘ W POLSCE A POZIOM WYSZCZEPIENIA POPULACJI oraz BEZOBJAWOWE ZACHOROWANIA NA ODRĘ).


Trzy kolejne zmiany rozporządzenia poszerzały więc kompetencje Głównego Inspektora Sanitarnego, który miał coraz większą swobodę w zarządzaniu szczepień ze wskazań epidemiologicznych.

Mówiąc w skrócie: zarówno w przypadku gruźlicy, jak i pozostałych chorób, ogólne terminy szczepień ustalone zostały w rozporządzeniach przez Ministra, a szczegółowe terminy wyznaczane były przez wskazane w rozporządzeniach organy. GIS miał też wolną rękę w przypadku zwalczania epidemii.

W 1975 roku z okazji wprowadzenia obowiązkowych szczepień przeciw odrze wydano rozporządzenie łączące gruźlicę i pozostałe choroby - zostało ono wydane na podstawie obu ustaw: ustawy z dnia 22 kwietnia 1959 r. o zwalczaniu gruźlicy oraz ustawy z dnia 13 listopada 1963 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych.
Robi się tłoczno, więc nie będę już przepisywać wszystkich ogólnych terminów.


Po raz pierwszy pojawiło się pojęcie kalendarza. Ogólne terminy szczepień podane zostały w rozporządzeniu, natomiast do ustalania szczegółowych terminów oddelegowany został GIS, który nadal jeszcze był zastępcą Ministra, więc wolno mu było podejmować decyzje w tej materii.
Na szczepienia należało stawiać się zgodnie z wezwaniem przesłanym przez zakład służby zdrowia.
Wojewódzki inspektor sanitarny mógł zarządzać lokalne szczepienia ze względów epidemiologicznych przeciwko durowi brzusznemu, tężcowi i polio, natomiast GIS miał takie uprawnienia o zasięgu globalnym i dla wszystkich chorób.


Rozporządzenie zmieniano 5 razy. W latach 1977, 1980, 1989 i 1991 zmieniano jedynie zapisy dotyczące samych chorób (dodawano kolejne szczepienia, rozszerzano terminy ogólne, dodawano grupy ryzyka itp.). Istotną zmianę wprowadzono w 1994 roku, kiedy to odebrano GISowi możliwość zarządzania szczepień ze względów epidemiologicznych. Od tej pory takie szczepienia mógł zarządzać tylko wojewódzki inspektor sanitarny i tylko na podlegającym sobie terenie.


W międzyczasie zastąpiono dekret o Państwowej Inspekcji Sanitarnej obecną ustawą z 1985 roku.


W miejsce planowania i przeprowadzania akcji zwalczania chorób zakaźnych wstawiono ustalanie zakresu i terminów szczepień ochronnych oraz sprawowanie nadzoru w tym zakresie.

Biorąc natomiast pod uwagę treść rozporządzenia ustalanie zakresu i terminów szczepień ochronnych odnosiło się do:
- ustalania przez GISa szczegółowych terminów w kalendarzu,
- zarządzania przez GISa szczepień ze wskazań epidemiologicznych,
- zarządzania przez wojewódzkich inspektorów sanitarnych lokalnych szczepień przeciw durowi brzusznemu, tężcowi i polio ze wskazań epidemiologicznych,
a od 1994 roku już tylko do:
- ustalania przez GISa szczegółowych terminów w kalendarzu,
- zarządzania przez wojewódzkich inspektorów sanitarnych lokalnych szczepień przeciw durowi brzusznemu, tężcowi i polio ze wskazań epidemiologicznych.

Zasadnicze zmiany w prawie nastąpiły, a jakżeby inaczej, w 1997 roku wraz z wprowadzeniem obecnej Konstytucji. Wyraźnie określono, które akty są źródłami prawa, i ustalenia GISa wypadły z łask. Wprowadzone niedługo potem nowe rozporządzenie poratowało sytuację:

Tak, Program Szczepień Ochronnych umieszczono bezpośrednio w rozporządzeniu, zatem akt ten regulował zarówno ogólne, jak i szczegółowe terminy szczepień. Na szczepienie należało zgłaszać się na wezwanie.
W związku z tym ustawowe ustalanie zakresu i terminów szczepień ochronnych zostało okrojone już tylko do zarządzania przez wojewódzkich inspektorów sanitarnych lokalnych szczepień przeciw durowi brzusznemu, tężcowi, błonicy i polio ze wskazań epidemiologicznych.
Rozporządzenie zmieniano w latach 2000 i 2001, ale nie w interesujących nas obszarach.

To nie wszystko w temacie dopasowywania przepisów do nowej Konstytucji. Jednocześnie bowiem na skutek reformy ustrojowej GIS przestał być zastępcą Ministra Zdrowia i od 1 stycznia 1999 roku jest już tylko centralnym organem administracji rządowej.

10.3. 2002-2008: USTAWA Z DNIA 6 WRZEŚNIA 2001 R. O CHOROBACH ZAKAŹNYCH I ZAKAŻENIACH

Doszliśmy do okresu, gdy obowiązek szczepień był już niezgodny z Konstytucją (od 1997 roku), jednak w kwestii omawianej w tym poście jak do tej pory wszystkie przepisy ze sobą współgrały - zostały nawet do Konstytucji właściwie dopasowane. Nie trwało to jednak długo, gdyż nowa ustawa postawiła wszystko na głowie.


Wbrew zapisom w Konstytucji ustawa bezczelnie wskazywała komunikat jako źródło prawa. Przypomnę, że ustawą można upoważnić jakiś organ władzy wykonawczej, ale organ władzy wykonawczej nie może już upoważnić podrzędnych organów rozporządzeniem. Tymczasem w ustawie znalazła się delegacja (z pominięciem władzy wykonawczej) dla centralnego organu administracji rządowej, który dopiero co przestał być zastępcą Ministra. Mówiąc prościej autorzy ustawy upoważnili GISa do stanowienia prawa. No cóż, ktoś nie doczytał. To znaczy całkiem sporo osób nie doczytało.


Ustalenia z ustawy umieszczone zostały również w rozporządzeniu.


Łącząc wytyczne z ustawy i rozporządzenia dotyczące wzywania na szczepienie dochodzimy do wniosku, że jedynie informowano o kolejnym szczepieniu (nie określono, w jaki sposób) i adnotację o przekazaniu takiej informacji umieszczano w karcie uodpornienia, która była przechowywania przez świadczeniodawców. Innymi słowy zniesiony został obowiązek stawiania się do szczepienia na wezwanie. Ogólne terminy szczepień ustalone zostały więc standardowo w rozporządzeniu przez Ministra, a szczegółowe - choć było to niezgodne z Konstytucją - przez GISa w komunikacie.
Z rozporządzenia usunięto wszelkie wzmianki o szczepieniach ze wskazań epidemiologicznych; kwestie epidemii przeniesiono do ustawy - to zagadnienie zasługuje na osobny post - a udział GISa i wojewódzkiego inspektora sanitarnego ograniczono do wnioskowania i/lub opiniowania.
Rozporządzenie modyfikowano w 2004, 2005, 2006, 2007 i 2008 roku, ale znów nie były to zmiany istotne z naszego punktu widzenia.

Znaczenie ustalania zakresu i terminów szczepień ochronnych znowu uległo zmianie: wojewódzcy inspektorzy sanitarni nie zarządzali już lokalnych szczepień ze wskazań epidemiologicznych, ale za to GIS znów ustalał szczegółowe terminy szczepień - tylko że nie było to zgodne z Konstytucją.

10.4. OD 2008: USTAWA Z DNIA 5 GRUDNIA 2008 R. O ZAPOBIEGANIU ORAZ ZWALCZANIU ZAKAŻEŃ I CHORÓB ZAKAŹNYCH U LUDZI

Coś tu się nie zgadza: art. 5 mówi o jakimś Narodowym Programie Szczepień Ochronnych, ale GIS ogłasza Program Szczepień Ochronnych, a więc zupełnie inny dokument.
Może nie widać tego na pierwszy rzut oka, ale ustawa została naprawiona - usunięto z niej delegację dla GISa. Owszem, GIS nadal ogłasza PSO, ale dokument ten zawiera już jedynie szczegółowe wskazania dotyczące stosowania poszczególnych szczepionek. Szczepienia odbywają się natomiast na zasadach określonych w ustawie, a więc zgodnie rozporządzeniem Ministra - oto mamy delegację zgodną z Konstytucją. Minister ustala wszystko, co jest do ustalenia: osoby, wiek i okoliczności.

Felerny art. 5 zmieniono w 2012 roku (inne zmiany nie są dla nas istotne).


Lekarz nadal ma obowiązek poinformowania o szczepieniach oraz odnotowania tego faktu w dokumentacji.


Ogólne terminy określone zostały w rozporządzeniu przez Ministra, a terminów szczegółowych już się nie ustala. GIS przygotowuje jedynie dokument, który zawiera wskazania dla lekarzy, a proponowane przez niego terminy nie są dla nas wiążące.
Stąd ustalanie zakresu i terminów szczepień ochronnych odnosi się do ogłaszania kalendarza szczepień, a więc nie może być podstawą do wyznaczania przez sanepid wyssanych z palca terminów na uzupełnienie "zaległych" szczepień.

Po uchwaleniu obecnej Konstytucji kalendarz umieszczono w rozporządzeniu, bo to było jedyne logiczne posunięcie, żeby uwiarygodnić ten dokument. PSO musi być jednak czuły na zmiany sytuacji epidemiologicznej, więc przeniesiono go do komunikatu, żeby było łatwiej go aktualizować. Od 2008 roku jest ogłaszany raz do roku i nie obejmuje zmian, które ingerują w prawo. Możecie to sprawdzić na stronie szczepienia.pzh.gov.pl.

Z całą pewnością PIS brał udział w ustalaniu terminów szczepień od początku swego istnienia. Pierwsze wzmianki o udziale wojewódzkich inspektorów sanitarnych pojawiają się w rozporządzeniach z 1955 (gruźlica) i 1959 roku (polio). W łączącym szczepienia rozporządzeniu z 1964 r. szczepienia przeprowadzano wg zasad ustalanych przez GISa, a w kolejnym rozporządzeniu z 1975 r. GIS opracowywał już kalendarz - zapewne nie robił tego sam, ale miał specjalistów do pomocy. Rozporządzenie z 1998 r., gdzie PSO umieszczono w załączniku, w ogóle nie wspomina o GISie, ale raczej nie mamy wątpliwości, że jakaś część PISu musiała brać udział w opracowywaniu zaleceń. W krytycznym okresie, kiedy ustawa była niezgodna z Konstytucją, GIS znów ogłaszał PSO.
Nie potrafię odpowiedzieć na pytanie, kto dokładnie w całym tym okresie (od 1955 roku) ustalał terminy, bo ani ustawy, ani rozporządzenia tego nie precyzują. Na pewno jednak była to jakaś część sanepidu, gdyż Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych, który dziś odpowiada za opracowywanie PSO, powołany został dopiero w 2007 roku. Być może dawniej zajmowała się tym Rada Sanitarno-Epidemiologiczna, ale niestety nie mogę dotrzeć do ówczesnego regulaminu, nie wiem więc, czy kiedyś miała takie uprawnienia.

11. rzeczy, które nadejdą

W ramach ćwiczeń świadomej regulacji ciśnienia należałoby jeszcze wspomnieć o projekcie ustawy o zmianie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz niektórych innych ustaw z 2017 roku. A szykują nam duuużo zmian.


Coraz więcej lekarzy będzie miało obowiązek poinformowania Cię o szczepieniach. Czy to lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, czy lekarz prywatny, czy lekarz w zakładzie leczniczym, gdzie dzieci przebywają dłużej niż 3 miesiące. Obowiązkiem lekarza będzie ponadto wyznaczenie miejsca i terminu szczepienia. Za niewywiązanie się z ów obowiązków będzie groziła mu grzywna. Ty z kolei będziesz miał obowiązek zgłosić się w ustalonym miejscu i terminie i poddać dziecko nie tylko szczepieniu, ale również badaniu kwalifikacyjnemu.

Ogólne terminy będą ustalane w rozporządzeniu przez Ministra, szczegółowe w komunikacie przez GISa, ale na szczepienie będziesz musiał się stawić w hiperszczegółowym terminie ustalonym przez lekarza na postawie zaleceń GISa. Innymi słowy ustawa wskazuje, że terminy mają być ustalane przez Ministra (delegacja zgodna z Konstytucją), ale jednocześnie zmusza lekarzy do wyznaczania konkretnych terminów. Teraz więc to lekarze podstawowej opieki zdrowotnej będą stanowili prawo, które potem będzie egzekwowane przez sanepidy-wierzycieli. A sanepidy będą ustalały zakres i terminy zaległych szczepień, które będą musiały zostać podane np. w ciągu 7 dni.

Nie sposób oprzeć się wrażeniu, że ustawa przeciwstawia lekarzy pacjentom. Lekarz nie będzie już usługodawcą czy nawet opiekunem, który prowadzi leczenie, ale nadzorcą i donosicielem. Jeszcze trochę i będzie jak w URZĘDNIK DOPILNUJE, CZY WZIĄŁEŚ LEK.
Obecnie dużo mówi się o konflikcie interesów, który ma miejsce w przypadku sanepidów. Organy te jednocześnie dbają o wysoką wyszczepialność (czyt. przymuszają do szczepień przy pomocy postępowania egzekucyjnego) i rejestrują NOPy, które mogą pojawiać się wskutek przymusowych szczepień. Skutkuje to ogromną chęcią do zmieniania kwalifikacji NOPów, tak by szczepienia wydawały się bezpieczne. Ale konflikt interesów dotyczy również lekarzy, którzy najpierw kwalifikują do szczepień, a następnie zgłaszają NOPy, które mogły wystąpić wskutek błędnej kwalifikacji. Ustawa ten konflikt zaostrzy, gdyż za niewykonanie szczepienia będzie groziła grzywna. Lekarz widzący przeciwwskazania w badaniu kwalifikacyjnym zastanowi się więc dwa razy: czy bardziej wierzy w swoją wiedzę i doświadczenie, czy w Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. A NOPów będzie coraz mniej...

12. stop nop

Biorąc pod uwagę wszystko to, co omówiliśmy powyżej, zapewne zdziwi Was fakt, że STOP NOP dąży do przeniesienia PSO do rozporządzenia. Taki postulat znajduje się w projekcie "Bezpieczeństwo szczepień", pod którym właśnie zbierane są podpisy, ale znajdował się też w projekcie "Dobrowolność szczepień", który został odrzucony przez Sejm w listopadzie 2018 r. Projekty te są bowiem w zasadzie identyczne, o czym mogliście się przekonać czytając post USTAWY STOP NOP: DOBROWOLNOŚĆ VS BEZPIECZEŃSTWO - powielono nawet błąd widoczny na załączonym obrazku. Nie widzi mi się taka zmiana, ale sprawdźmy, jak argumentuje ją STOP NOP, bo może jednak nie mam racji. To ja może przypomnę, że to nie GIS ustala kalendarz, ale Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych przy Ministrze Zdrowia oraz Rada Sanitarno-Epidemiologiczna przy Głównym Inspektorze Sanitarnym. Zmiana organu ogłaszającego PSO nie wpłynie na sposób jego ustalania. Nawet jeśli to Minister Zdrowia będzie władny ogłaszać kalendarz szczepień, to nadal będzie on ustalany tak samo - przecież STOP NOP nie zmienia żadnych innych przepisów. Mimo wszystko taka mała zmiana będzie miała bardzo poważne konsekwencje, gdyż PSO - głównie czasowy schemat rozmieszczenia poszczególnych dawek - trafi do rozporządzenia, a więc będzie źródłem prawa.

Drugi argument podnoszony przez STOP NOP - zgłaszanie uwag przez organizacje społeczne - jest dla mnie, przyznam, niejasny. Z tekstu wynika, że STOP NOP chce mieć możliwość zgłaszania uwag zarówno do rozporządzenia, jak i do samego kalendarza, i obecnie takiej możliwości nie ma. No to prześledźmy proces wprowadzania szczepień przeciw pneumokokom.

Na stronie Rządowego Centrum Legislacji odnajdujemy Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych z 25 lutego 2016 r.. W zakładce Uzgodnienia klikamy na Uzasadnienie. Jest to 3,5-stronicowy dokument zawierający statystyczne i ekonomiczne przesłanki do wprowadzenia powszechnego szczepienia przeciw inwazyjnym zakażeniom Streptococcus pneumoniae.

Zwróćcie przy okazji uwagę na fragment na pierwszej stronie: Rozszerzenie w tym zakresie programu szczepień ochronnych było od lat postulowane przez ekspertów, znajduje to wyraz w rekomendacjach Rady Sanitarno-Epidemiologicznej przy Głównym Inspektorze Sanitarnym oraz Pediatrycznego Zespołu Ekspertów do spraw Programu Szczepień Ochronnych przy Ministrze Zdrowia. Jest to kolejny dowód na to, że organy te przygotowują jedynie zalecenia. Projekt poddano następnie konsultacjom publicznym, a swoje uwagi zgłosiło również STOP NOP. Darujcie, ale Raport z konsultacji ma 15 stron, z czego większość zajmuje STOP NOP, więc umieszczam tu tylko początek. STOP NOP ma więc możliwość zgłaszania uwag do rozporządzeń i aktywnie korzysta z tej możliwości. Ostatecznie 3 listopada 2016 r. nowe rozporządzenie zostało ogłoszone. Zmiana polegała na zamianie grup ryzyka na ogół dzieci. Po zmianach w rozporządzeniu 4 stycznia 2017 r. ogłoszono zaktualizowany komunikat. I teraz uwaga: bierzemy wszystko z PSO na 2017 rok, co dotyczy pneumokoków. Teraz widzicie na własne oczy, że PSO zawiera głównie schemat dawkowania: dla dzieci zdrowych, dla dzieci z grup ryzyka oraz w przypadku szczepień zalecanych. Został on opracowany na bazie Charakterystyki Produktu Leczniczego przy uwzględnieniu innych szczepień. Tak wygląda urywek ChPL dla szczepionki Synflorix: Pierwsza i druga dawka są żywcem wyjęte z ChPL, jednak STOP NOP chce mieć możliwość zgłaszania uwag do Programu Szczepień Ochronnych. Czy więc STOP NOP chciałoby zgłaszać uwagi do dawkowania ustalonego przez producenta? A może chodzi tu raczej o zgłaszanie uwag do tej swobodniejszej części, w której eksperci ustalili trzecią dawkę w 13 miesiącu życia, gdy mieli zalecony przedział 12-15 miesiąc? Tylko po co stowarzyszenie miałoby zgłaszać uwagi do dokumentu, który nie jest wiążący, a zawiera jedynie dodatkowe pomocne informacje dla lekarzy? Może właśnie dlatego chce przenieść komunikat do rozporządzenia, bo będzie mogło go edytować. Tyle że wtedy dodatkowe pomocne informacje ewentualnie uwzględniające jego uwagi staną się wiążące dla rodziców. Czy jest to więc szukanie rozwiązania dla istniejącego problemu, czy może generowanie problemu pod pożądane rozwiązanie?

Podsumowując: wprowadzenie nowego szczepienia odbywa się w drodze wydania rozporządzenia, co poprzedzone jest poddaniem pod konsultacje publiczne projektu takiej zmiany wraz z uzasadnieniem. Organizacje społeczne mogą zgłaszać uwagi odnośnie rozszerzania kalendarza. Komunikat zawiera już tylko rozmieszczenie poszczególnych dawek szczepionki zatwierdzonej w rozporządzeniu i nie jest źródłem prawa. Jeśli więc jest tak, jak powinno być, to dlaczego STOP NOP chce to zmienić?

Jest to tym bardziej dziwne, że STOP NOP chwali się na swojej stronie postanowieniem sądu opiekuńczego, w którym wyraźnie wskazano, że obowiązujące są terminy wymienione w rozporządzeniu. W jaki sposób rodzice będą mogli bronić się przed łamiącym prawa człowieka przymusem szczepień w Polsce!, jeśli w rozporządzeniu znajdzie się precyzyjna rozpiska wszystkich dawek szczepionek? Tym optymistycznym akcentem kończymy pierwszą część analizy art. 5 pkt 3 ustawy o PIS :D
Druga już za... parę miesięcy?

comments powered by Disqus